Kamu harcamalarında “unutulan” fişler, “emsallerinin çok üzerinde” yapılan alımlar veya gereksiz masraflar dönemi sona eriyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, devletin harcama kalemlerini 7/24 denetleyecek yeni bir “yapay zeka müfettişini” göreve başlattı. “Yapay Zeka Destekli Muhasebe ve İleri Analitik Projesi” adını taşıyan bu sistem, kamu kaynaklarının israf edilmesini önlemek ve usulsüzlükleri anında tespit etmek için tasarlandı. Bakan Mehmet Şimşek’in ifadesiyle bu proje, “şeffaflığı ve hesap verebilirliği önceliklendirerek mali disiplini daha da güçlendirecek.”
🤖 YAPAY ZEKA MÜFETTİŞİ NASIL ÇALIŞIYOR?
Bu yeni sistem, devasa bir veri havuzunda çalışan akıllı bir denetçi gibi hareket ediyor. Projenin işleyişi şu şekilde:
- Veri Analizi: Yapay zeka algoritmaları, tüm kamu kurumlarının harcama verilerini sürekli olarak tarıyor.
- Emsal Karşılaştırması: Bir kurumun yaptığı harcamayı (örneğin, bir il müdürlüğünün araç kiralama masrafını), Türkiye’deki diğer benzer il müdürlüklerinin harcamalarıyla anında karşılaştırıyor.
- Anomali Tespiti: Ortalama değerlerin çok üzerinde veya mevzuata aykırı görünen herhangi bir harcama, sistem tarafından otomatik olarak “anomali” olarak işaretleniyor.
- İnceleme Süreci: İşaretlenen bu şüpheli işlemler için anında inceleme ve araştırma süreçleri başlatılıyor. Böylece, denetimler aylar sonra değil, harcama yapıldığı anda devreye giriyor.
🔍 GERÇEK ZAMANLI KONTROL: İsraf ve Usulsüzlük Anında Tespit Ediliyor
Bu projenin en devrimci yönü, gerçek zamanlı kontrol sağlaması. Geçmişte aylar süren denetim raporlarıyla ortaya çıkarılabilen kaynak israfı ve gereksiz harcamalar, artık yapay zeka tarafından anında engelleniyor. Bu, özellikle Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’ne aykırı harcamaların izlenmesinde kritik bir rol oynuyor. Sistem, adeta dijital bir kalkan gibi, kamu kaynaklarının sızdırılmasının önüne geçiyor.
💳 MADALYONUN DİĞER YÜZÜ: e-Tahsilat ile Gelirler de Dijitalleşiyor
Hazine ve Maliye Bakanlığı, bir yandan harcamaları denetlerken diğer yandan gelirlerin toplanmasını da dijitalleştiriyor. e-Tahsilat Uygulaması ile vatandaşlar, gümrük vergisinden bedelli askerlik ücretine kadar 30’dan fazla farklı kamu ödemesini, banka uygulamaları üzerinden kolayca yapabiliyor. Bu sistemin başarısı rakamlarla da kanıtlanmış durumda:
- Son 1,5 yılda e-Tahsilat ile 2,8 trilyon TL gelir toplandı.
- Sadece 2024 yılında toplanan dijital gelirler, merkezi yönetim bütçesinin %20,6’sını oluşturdu.
🧠 EDİTÖR YORUMU: Yapay Zeka Müfettişini Kim Denetleyecek?
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın attığı bu adım, şüphesiz ki dijital yönetişim ve mali şeffaflık adına atılmış tarihi bir adımdır. Yapay zekanın kamu harcamalarını denetlemesi, insan faktöründen kaynaklanan hataları ve kasıtlı usulsüzlükleri minimize etme potansiyeli taşıyor. Bu, vatandaşın devlete olan güvenini artıracak ve “verginin nereye harcandığı” sorusuna daha net cevaplar sunacaktır.
Ancak madalyonun bir de diğer yüzü var: Güvenlik. Milyarlarca liralık kamu harcamasını denetleyen bu yapay zeka sisteminin kendisi, artık Türkiye’nin en kritik siber güvenlik hedeflerinden biri haline gelmiştir. Sistemin veri aldığı kanalların güvenliği, algoritmanın manipülasyona (adversarial attack) karşı dayanıklılığı ve en önemlisi, “yapay zeka müfettişini denetleyecek” mekanizmaların kurulması hayati önemdedir. Bu proje ne kadar başarılı olursa, siber saldırganlar için o kadar cazip bir hedef olacaktır. Dolayısıyla atılan bu değerli adım, siber güvenlik alanında yeni ve daha karmaşık sorumlulukları da beraberinde getirmektedir.
Kaynak: Anadolu Ajansı